පොදු නාමය - කොතල හිඹටු
විද්‍යාත්මක නාමය
- Salacia reticulata
English Name
- Salacia reticulata
"සැලේසියා
රෙටික්‍යුලේටා " යන උද්භිත විද්‍යාත්මක
නාමයෙන් හැඳින්වෙන කොතල හිඹටු ශාකය ශ්‍රී
ලංකාවට
ආවේණික නිවර්තන ශාකයකි.විද්‍යාත්මක වර්ගීකරණයට අනුව මෙම ශාකය
" plantae" රාජධානියට
අයත්වන අතර "celastraceae"
පවුලට අයත් "
salacia" කුලයේ ශාකයකි
. මෙම ශාකය තෙත් කලාපයේ
මෙන්ම අතරමැදි කලාපයේ ද සුලබවම හමුවන
ශාකයක් ලෙස පෙන්වා දිය
හැකිය .
කොතල
හිඹටු ශාකයේ ව්‍යාප්තිය පිළිබඳව සලකා බලන විට
මෙම ශාකය ප්‍රධාන වශයෙන් ශ්‍රී ලංකාවේ මධ්‍යම හා දකුණු ප්‍රදේශවල
දක්නට ලැබෙයි.ඒ අනුව එහි
වර්ධනයට හිතකර දේශගුණය හා පාංශු තත්ත්වයන්
පැවතීම ඊට හේතු වී
ඇත. කෙසේ වුවද විවිධ
පාරිසරික සාධක හමුවේ ඔරොත්තු
දීමේ හැකියාව ප්‍රදර්ශනය කරමින් මෙම ශාකය විවිධ
පරිසරයන්ට හොඳින් අනුවර්තනය වී ඇති බවක්
ද දැකගත හැකිය.
මෙම
කොතල හිඹටු ශාකය ඉහළ නගින
කාෂ්ඨීය වැලක් වන අතර පඳුරු
ස්වරූපයක් ද ගනී.මෙහි කද
තරමක් දැඩි ය.පත්‍ර
සරල වන අතර සම්මුඛව
පිහිටයි.මෙම ශාකය සාමාන්‍යයෙන්
2 m -3 m පමණ දක්වා උසකට ළගාවන අතර
සිහින් අතු සහ දිලිසෙන
ගැඹුරු කොළ පැහැ ඉලිප්සාකාර
පත්‍ර පවතී.මෙය ශාකයේ
සශ්‍රීක පෙනුමට දායක වේ.අතු
එකිනෙක විහිදී සංකීර්ණ ජාලයක් ලෙස විහිදී ගොස්
ඇත.මෙම ශාකයේ පුෂ්ප
පොකුරු ලෙස හටගන්නා අතර
ඒවා කහ පැහැති වේ.මෙම කොතල හිඹටු
ඵලය කුඩා කොතලයක හෙවත්
කළයක හැඩය ගන්නා බැවින්
" කොතල හිඹටු " යනුවෙන් ව්‍යවහාරයට පැරැන්නන් යොමු වී ඇත.මෙම කොතල හිඹටු
ඵලය ඉතා රසවත් වන
අතර තැඹිලි වර්ණයෙන් යුක්ත වේ.මෙහි බීජ
කහ පැහැති
වන අතර 1-4 ක් පමණ බීජ
ප්‍රමාණයක් පවතී.
මෙම කොතල හිඹටු ශාකය
මගින් ශ්‍රී ලාංකීය සංස්කෘතිය තුළ මුල් බැස
ඇති සාම්ප්‍රදායික ආයුර්වේද වෛද්‍ය විද්‍යාවේ වැදගත්කම පිළිඹිබු කරයි.මෙම ශාකයේ
මුල්,පොතු සහ කොළ
සියවස් ගණනාවක් තිස්සේ භාවිතකර ඇත.
මෙම
ශාකය ඖෂධයක් ලෙස අප රටේ
මෙන්ම විදේශ රටවල ද අවධානයට
යොමු වී ඇති වටිනා
ඖෂධීය ශාකයකි .ඒ අනුව රුධිරයේ
අධික සීනි ප්‍රමාණය පාලනය
කිරීමට මෙය දිව ඔසුවක් ලෙසින්
පුරාණ වෙදැදුරන් දක්වා ඇත.එසේම ආහාර
දිරවීමට සහාය වීමට,ආමවාතය
හෙවත් ආතරයිටිස් රෝගයට ,චර්ම රෝග ආදියට
ඉතාමත් ගුණදායක වේ.ශාකයේ ඇති
සලාසිනෝල් සහ කොටලනෝල් ඇතුලු
ජෛව ක්‍රියාකාරී සංයෝග එහි ඖෂධීය ගුණයට
දායකවන බව විශ්වාස කෙරේ.
එහි ඖෂධීය යෙදුම්වලින් ඔබ්බට මෙම කොතල හිඹටු ශාකය ලාංකීය සමාජය තුළ සංස්කෘතික වැදගත්කමක් දරයි.ප්‍රාදේශීය ප්‍රජාවන් මෙම ශාකය චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර හා උත්සවවලට යොදා ගනී.කොතල හිඹටු වැල් මේරූ කොටස් මගින් ඩයි වර්ග සකස් කරගනී.මෙම ලීය කෝප්ප ,ජෝග්ගු ,බෙහෙත් වංගෙඩි ආදිය සකස් කිරීමට ද යොදා ගනී.
බීජ මගින් හා වර්ධක ප්‍රචාරණයෙන් මෙම ශාකය පහසුවෙන් බෝකරගත හැකිය.බීජ මගින් බෝකර ගැනීමේදී මේරූ බීජ ලබාගෙන බීජ ප්‍රතිකාරක ක්‍රමයක් භාවිතකර වැලි තවානක තවාන් කිරීම මගින් පැළ ලබාගත හැකිය.මෙම ශාකය ස්වාභාවිකවම වැඩෙනුයේ එහි පොළොව මතුපිටට ආසන්නව දිවයන මුල්වල අංකුර වලිනි .වර්ධක ප්‍රචාරණයේදී මේරූ අතු කැබලි කපා වැලි තවානක පැළකරගත හැකිය.කොතල හිඹටු වැල් මේරීමට අවුරුදු 20 කට වැඩි කාලයක් ගතවේ.නමුත් නිරතුරුව අස්වැන්න නෙළාගැනීමට නම් කප්පාදු කල යුතුය .
මෑත කාලීනව ව දේශ සීමාවෙන් ඔබ්බට මෙම කොතල හිඹටු ශාකය පිළිබඳව උනන්දුව වැඩි වෙමින් පවතී .පර්යේෂකයන් හා ඖෂධ කර්මාන්ත මෙහි අඩංගු සංයෝග මගින් පරිවෘත්තිය සෞඛ්‍යයට ඇති විය හැකි බලපෑම කෙරෙහි අවධානය යොමු කර ඇති අතර වැඩි දුර විද්‍යාත්මක විමර්ශන සදහා පොළඹවා ඇත .සාම්ප්‍රදායික වෛද්‍ය විද්‍යාවේ කේන්ද්‍රස්ථානයක් මෙන්ම පරිවෘත්තිය ක්‍රියාකාරී සංඝටක සදහා ඉහළ පිළිගැනීමක් ඇති හෙයින් මෙම ශාකය සංරක්ෂණය කර තිරසාර අස්වැන්නක් ලබා ගැනීමේ උත්සහයන් වේගවත් වී ඇත.මේ සදහා ඇත් ඉල්ලුම,සංරක්ෂණය කිරීමේ අවශ්‍යතාව සමග සමතුලිත කිරීම අභියෝගයක් වේ.
මෙතරම් වටිනාකමක් පවතින මෙම ශාකය වර්තමානය වන විට වඳවීයාමේ තර්ජනයට ලක්වී ඇත. ඒ අනුව මිනිස් අකටයුතුකම් මෙයට මූලික හේතුවක් වී ඇත.එබැවින් මෙම ශාකය වනගත ප්‍රදේශවලින් ඉවත් කිරීම,අලෙවිය,සංරක්ෂණය නීති පද්ධතියකට යටත්ව ඇත.
Leo Githmi Shehara
First Year
Faculty of Arts
