භාග්‍යවත් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ උතුම් වූ ශ්‍රී සද්ධර්මය මුල්බැසගත් විවිධ රාජ්‍යයන්හි උන්වහන්සේ හා උන්වහන්සේ දෙසූ ධර්මය වෙනුවෙන් විහාරාරාම, දාගැබ් ආදීය නිර්මාණය විය.වර්තමානයේ එවැනි ඇතැම් රටවල බුදු දහම දක්නට නොමැති නමුත් ධර්මය වෙනුවෙන් අතීතයේ ඒ රාජ්‍යයන් කැපවූ අයුරු අදටද දැකගත හැකිය.
එවැනි ප්‍රෞඩ බෞද්ධ රාජ්‍යයක් ලෙස පැවති ඉන්දුනීසියාවේ විශිෂ්ට බෝරෝබුදුර් විහාරය පිහිටා ඇති අතර එය ලොව විශාලතම බෞද්ධ ස්මාරකය ලෙස සැලකේ. 8 වන හා 9 වන සියවස්වල මෙය නිර්මාණය වී ඇති අතර ක්‍රිස්තු වර්ෂ 600 - 800 දක්වා කාලය යනු ඉන්දියාව, ශ්‍රී ලංකාව, අග්නිදිග ආසියාව පුරා විහාරස්ථාන ඉදිකිරීමේ ස්වර්ණමය යුගයක් බව පෙන්වා දීමට මෙය කදිම නිදසුනකි.
ගිනිකඳු පාෂාණ වලින් ඉදිකර කිසිදු නවීන මෙවලමක් භාවිතයෙන් තොරව වසර 75ක කාලයක් තුළ ඉදිකරන ලද මෙම බෝරෝබුදුර් විහාරය බුද්ධ ප්‍රතිමා 504ක් පේකඩ පුවරු 2672කින් යුක්ත වන අතර මෙය මහායාන බෞද්ධ විහාරයක් ලෙස සැලකේ.1991 වර්ශයේ යුනෙස්කෝ ලෝක උරුමයක් ලෙස නම් කල බෝරෝබුදුර් විහාරය ඉන්දුනීසියාවේ මධ්‍යම ජාවාහි කේඩු නිම්නයේ සශ්‍රික හරිත කෙත්වතු හා දර්ශනීය කඳුකරයක පිහිටා ඇති ශෛලමය කලාවේ අද්විතීය නිමැවුමකි.
මහායාන බුදුදහම ප්‍රවර්ධනය කළ ශෛලේන්ද්‍ර අධිරාජ්‍ය සමයේදී බුද්ධ දේශනාවේ දෘෂ්‍ය ස්වරූපය හා බුද්ධත්වය සාක්ෂාත් කර ගැනීමට අනුගමනය කළ යුතු පියවර ප්‍රායෝගිකව පෙන්වා දෙන අරමුණින් මහල් අටකින් යුක්තව මෙය නිමකර තිබේ.සමස්ත ගොඩනැගිල්ල පිරමීඩාකාර හැඩයකින් යුක්ත වන අතර මුල් අදියර චතුරස්‍රාකාර වේ. මෙය දේව මාලිගා කොටස ලෙස හැඳින්වේ.ඉහලින්ම ඇති වෘත්තාකාර වේදිකා තුළ විශාල දාගැබක් කේන්ද්‍ර කොට ගෙන කුඩා පරිවාර දාගැබ් 72ක් දක්නට ලැබේ.ඒ හැම දාගැබ් අභ්‍යන්තරයකම බුද්ධ ප්‍රතිමාව බැගින් නිර්මාණය ඇති ආකාරය දැකගත හැකිය .
බුදු දහමේ ඉගැන්වෙන කාම,රූප,අරූප යන තුන් ලෝකය සංකේතවත් කරන මෙම අපූරු නිර්මාණය අවිද්‍යාවෙන් මිදී බුද්ධත්වය කරා යන මාර්ගය පසක් කිරීමේ උත්සාහයක් බව විද්වතුන්ගේ මතයයි.
බොරෝබුදුර් විහාර සංකීර්ණයේ ප්‍රධාන ගොඩනැගිල්ලට අමතරව මෙන්දුත්,පාවෝ යන නමින් තවත් කුඩා විහාරස්ථාන ද්විත්වයක් දක්නට ලැබේ. මෙම විහාර ත්‍රිත්වය ම එක පෙලට පිහිටා ඇති අතර අතීතයේදී මෙම විහාර තුනම එකිනෙක සම්බන්ධ කරමින් ගඩොල් අතුරන ලද මං පෙතකින් පැවතෙන්නට ඇති බව විශ්වාස කෙරේ.
ඉන්දුනීසියාව ගිනිකඳු ආශ්‍රිත රටක් වන අතර වරින් වර ගිනිකදු පිපිරීමේ බලපෑම බෝරෝබුදුර් වලට එල්ල වුවද අතීත ඉදුනීසියානු බෞද්ධ ජනයා එය ආරක්ෂා කරගැනීමට උත්සුක වූහ.ශ්‍රේෂ්ඨ බුදුරදුන් වෙනුවෙන් තැනූ නුවර යන අරුත් ඇති බෝරෝබුදුර් විහාරාරාමය අග්නිදිග ආසියාවේ ආගමික ප්‍රබෝධය, ආධ්‍යාත්මික සංවර්ධනය, වාස්තු විද්‍යාත්මක දියුණුව පිළිබඳ කැටපතක් වෙනවා මෙන්ම ලෝකවාසි බෞද්ධ බැතිමතුන්ගේ වන්දනාවට පාත්‍ර වන එමෙන්ම ලෝක සංචාරක ආකර්ශනය දිනු අපූරු ගමනාන්තයකි.
Leo Madhavi Maheshika
First Year
Faculty of Arts
