පොදු නම :- දුම්බර අං කටුස්සා
විද්‍යාත්මක නාමය :- Ceratophora
tennentii
ඉංග්‍රීසි නාමය :- Leaf-nosed
lizard, Rhinoceros agama, Horn-nosed lizard
වසම :- Eukaryota
රාජධානිය :- Animalia
කුලය :- Chordata
නකල්ස් හෙවත් දුම්බර වනපෙතට
ආවේණික රතු දත්ත පොතට ඇතුළත් වූ වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති කටුසු විශේෂයකි. මෙම
සත්වයා මුලින්ම අනාවරණය කරගන්නා ලද්දේ 1861 දී ගන්තර් විසිනි. ශ්‍රී ලංකාවේ හිටපු
ආණ්කාරවරයෙක් වූ Sir James Emerson Tenent ගේ නමින් නම්කර
ඇති නිසා මෙම කටුස්සා ටෙනන්ට්ගේ අං කටුස්සා ලෙසත්, අඟ ශාකපත්‍ර හැඩැති නිසා පත්‍ර
අං කටුස්සා ලෙස ද හඳුන්වයි. සාමාන්‍ය නාමය වන “Ceratophora” යන්නෙහි තේරුම අං දරන්නා යන්නයි. “tennentii” යන
නිශ්චිත නාමය, ලංකාවේ යටත් විජිත ලේකම්වරයා වූ අයර්ලන්ත දේශපාලඥ ජේම්ස් එමර්සන්
ටෙනන්ට්ට ගෞරවයක් වශයෙනි.
නකල්ස් වනාන්තරයේ 750-1200m උස
බෑවුම් වල පොලොවට ආසන්න ගස් කඳන් මත මොවුන් දක්නට අත.. සියුම් පරිසර වලට ප්‍රිය
කරන මෙම සත්ව විශේෂය රතු දත්ත පොතට එකතුවන්නේ 2006 වසරේදීය. මෙම කටුසු විශේෂයේ
පිරිමි සත්වයා ගැහැණු සත්වයාට වැඩියෙන් කොළ පැහැ ගනී. රතු දුඹුරු පැහැයට වර්ණය
වෙනස් කල හැකිය.
පැහැදිලි පෙනුම සඳහා මෙම
කටුසු විශේෂය ප්‍රසිද්ධ වී ඇත. කාලයෙන් වැඩි කාලයක් ගත කරන්නේ පඳුරු මක හා ගස් මතයි.
සාමාන්‍යයෙන් ගැහැණු සතාගේ
නාසයේ කෙටි උපග්‍රන්ථ ඇත. රෝස්ට්‍රල් උපග්‍රන්ථය මාංසමය, පාර්ශ්විකව සම්පීඩිත
හැඩැති අතර කෙලවර මොට ලෙස කේතුකාකාර පරිමාණයක් ඇත. පෘෂ්ඨය රතු දුඹුරු සිට ඔලිව්
කොල දක්වා පරාසයක විහිදේ. විශාල පැති කොරපොතු වඩාත් කොල පැහැතිය. බෙල්ලේ ගුලර්
කලාපය සහ දෙපස අඳුරු පැහැ සලකුණු ඇත. වල්ගයේ තද දුඹුරු පැහැති හරස්පටි 20ක් ඇත.
මෙම කටුසු විශේෂය දිවා
කාලයේදී ක්‍රියාකාරී වේ. කෘමින් සහ අනෙකුත් කුඩා ආත්‍රොපෝඩාවන් මත පෝෂණය වේ.
කඩිසර නැත. විලෝපිකයන් වලක්වා ගැනීමට වේගයට වඩා ශරීර වර්ණය උපකාර කොට ගනී. සැඟවීම
සඳහා හිස ආධාර වේ. බිත්තර දැමීමෙන්
පැටවුන් බිහිකරයි. අලිංගික ප්‍රජනනය සිදුකරයි. වලක බිත්තර 2-4 පමණ දමයි. පුළුල් සමතල ව්‍යුහය මගින් කම්පන හෝ වායුධාරා වල වෙනස්වීම්
හඳුනාගැනීමට, ගොදුරු සොයාගැනීමට උපකාරී වේ.
වනාන්තර විනාශය, පළිබෝධනාශක භාවිතය, දේශගුණික විපර්යාස හා ලැව්ගිනි ආදිය
මෙම සත්වයින්ට ඇති තර්ජන වේ. නීතිවිරෝධි දැව කැපීම හා එනසාල්, කෝපි, තේ, රබර් වැනි
වගාවන් සඳහා කැළෑ එළිකිරීම නිසා වාසස්ථාන අහිමිව ඇත.
Sources of information and photograph credits:-
Chat.openai.com, wikipedia.org, animaldiversity.org,
theartofgreen14.blogspot.com, Srilankawanderlust.wordpress.com,
researchgate.net
Leo Hiruni Aththanayake,
First year,
Faculty of Arts.
