මාධ්‍ය නිදහස ලෙස බොහෝ විට හඳුන්ව නු ලබන මාධ්‍ය නිදහස යනු මුද්‍රිත සහ විද්‍යුත් මාධ්‍ය ඇතුළු විවිධ මාධ්‍ය හරහා සන්නිවේදනය සහ ප්‍රකාශනය රජයේ හෝ වෙනත් බලගතු ආයතනවල මැදිහත්වීම් හෝ පාලනයකින් තොර විය යුතු මූලධර්මයයි. ක්‍රියාකාරී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් සඳහා මෙම නිදහස අත්‍යවශ්‍ය වන අතර ප්‍රධාන අංග කිහිපයක් ඇතුළත් වේ:
1. *නීති ආරක්ෂණ*: මේවා මාධ්‍ය සංවිධාන සහ මාධ්‍යවේදීන්ට ස්වාධීනව ක්‍රියා කළ හැකි බව සහතික කරන නීති වේ. නිදසුනක් වශයෙන්, බොහෝ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රටවල, අත්තනෝමතික වාරණයෙන් සහ වාර්තා කිරීම සඳහා අසාධාරණ දඬුවම්වලින් ආරක්ෂා කරමින්, භාෂණයේ සහ මාධ්‍ය නිදහස සඳහා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා හෝ නීතිමය රාමු සපයයි.
2. *තොරතුරු සඳහා ප්‍රවේශය*: මාධ්‍යවේදීන්ට ඒ ගැන වාර්තා කිරීමට තොරතුරු ලබා ගත හැකි විය යුතුය. මෙයින් අදහස් කරන්නේ රජයේ ලේඛන වෙත ප්‍රවේශ වීමට සහ මහජන රැස්වීම්වලට සහභාගී වීමට අයිතියක් තිබීමයි. බොහෝ රටවල තොරතුරු දැනගැනීමේ නිදහස පිළිබඳ නීති පවතින අතර එමඟින් රජය විසින් මහජනතාවට තොරතුරු නිකුත් කළ යුතුය.
3. *වාරණයෙන් නිදහස*: ප්‍රවෘත්ති පළ කිරීම වළක්වන පාලන නොමැති වීම මෙයට ඇතුළත් වේ. ප්‍රකාශිත හෝ විකාශනය කරන දේ වාරණය කිරීමට රජයට හෝ වෙනත් ආයතනවලට බලයක් නොතිබිය යුතුය. මෙයින් අදහස් කරන්නේ මාධ්‍යවේදීන්ට වසා දැමීමට බියෙන් තොරව සත්‍යය සොයා ගන්නා විට වාර්තා කළ හැකි බවයි.
4. *මූලාශ්‍ර ආරක්ෂා කිරීම*: මාධ්‍යවේදීන් බොහෝ විට මහජන අවශ්‍යතා පිළිබඳ තොරතුරු සැපයීම සඳහා රහස්‍ය මූලාශ්‍ර මත විශ්වාසය තබයි. මෙම මූලාශ්‍රවල අනන්‍යතාව ආරක්ෂා කිරීම ගවේෂණාත්මක පුවත්පත් කලාවට ඉතා වැදගත් වන අතර, පළිගැනීම්වලට බියෙන් තොරව තොරතුරු හෙළි කරන්නන්ට ඉදිරියට පැමිණීමට ඉඩ සලසයි.
5. *ආර්ථික ස්වාධීනත්වය*: මාධ්‍ය ආයතන රජයේ බලපෑමෙන් මූල්‍යමය වශයෙන් ස්වාධීන විය යුතුය. ප්‍රචාරණය, දායකත්ව සහ පරිත්‍යාග වැනි විවිධාංගීකරණය වූ ආදායම් මූලාශ්‍ර හරහා මෙය සාක්ෂාත් කරගත හැකිය. මාධ්‍ය අන්තර්ගතය පාලනය කිරීම සඳහා රජයන් මූල්‍ය උත්තෝලනය භාවිතා කිරීම වැළැක්වීමට ආර්ථික ස්වාධීනත්වය උපකාරී වේ.
6. * බහුත්වවාදය සහ විවිධත්වය*: සෞඛ්‍ය සම්පන්න මාධ්‍ය පරිසරයකට විවිධ දෘෂ්ටිකෝණ නියෝජනය කරන විවිධ මාධ්‍ය ආයතන ඇතුළත් වේ. මෙම විවිධත්වය මගින් මහජනතාවට පුළුල් පරාසයක තොරතුරු සහ අදහස් ලැබෙන බව සහතික කරන අතර, තොරතුරු ගලායාමේ ඒකාධිකාරීත්වය තනි කණ්ඩායමක් විසින් වළක්වයි.
7. *මාධ්‍යවේදීන්ගේ ආරක්ෂාව*: මාධ්‍යවේදීන්ට ශාරීරික හානියක්, සිරගත කිරීම් හෝ හිරිහැරවලට බියෙන් තොරව වැඩ කිරීමට හැකි විය යුතුය. ප්‍රචණ්ඩත්වය, තර්ජන සහ බිය ගැන්වීම් වලින් ආරක්ෂා වීම, ආරක්ෂිත පරිසරයක තම රාජකාරිය ඉටු කිරීමට ඔවුන්ට හැකි බව සහතික කිරීම මෙයට ඇතුළත් වේ.
### මාධ්‍ය නිදහසේ වැදගත්කම
- *වගකීම*: නිදහස් මාධ්‍ය රජයේ ක්‍රියා සහ ප්‍රතිපත්ති, දූෂණය සහ බලය අනිසි ලෙස භාවිතා කිරීම හෙලිදරව් කරන මුර බල්ලෙකු ලෙස සේවය කරයි.
- *විනිවිදභාවය*: එය රජයේ මෙහෙයුම් විනිවිදභාවයෙන් යුක්ත බවත්, ඔවුන්ගේ නායකයින් කරන්නේ කුමක්ද යන්න පිළිබඳව මහජනතාව දැනුවත් කිරීම සහතික කරයි.
- *දැනුවත් මහජනතාව*: එය පුරවැසියන්ට දැනුවත් තීරණ ගැනීමට අවශ්‍ය තොරතුරු සපයයි, විශේෂයෙන් ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම සහ මහජන මතය පාලනය කරන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සන්දර්භයක් තුළ.
- * බහුත්වවාදය*: මාධ්‍ය නිදහස විවිධ දෘෂ්ටිකෝණයන් ප්‍රකාශ කළ හැකි සහ විවාද කළ හැකි අදහස් වෙළඳපොළක් පෝෂණය කරයි, වඩාත් දැනුවත් සහ නිරත වූ සමාජයකට දායක වේ.
### මාධ්‍ය නිදහසට ඇති අභියෝග
- *වාරණය*: බොහෝ රටවල, ප්‍රකාශනය කළ හැකි හෝ විකාශනය කළ හැකි දේ සම්බන්ධයෙන් රජයන් දැඩි පාලනයක් පනවා ඇත.
- *ප්‍රචණ්ඩත්වය සහ බිය ගැන්වීම*: මාධ්‍යවේදීන් බොහෝ විට තර්ජන, ප්‍රචණ්ඩත්වය සහ සිරගත කිරීම් වලට මුහුණ දෙන්නේ ඔවුන්ගේ වැඩ කටයුතු සඳහා, විශේෂයෙන් ඒකාධිපති පාලන තන්ත්‍රයන් තුළ ය.
- *ආර්ථික පීඩනය*: මූල්‍ය අභියෝග රජය හෝ ආයතනික ප්‍රචාරකයන් මත මාධ්‍ය යැපීම, කතුවැකි ස්වාධීනත්වයට බලපෑම් කිරීමට හේතු විය හැක.
- *නීතිමය සීමාවන්*: ආරක්ෂාව හෝ මහජන සාමය සඳහා යැයි පෙනෙන නීති, අපහාස නීති සහ ව්‍යාජ තොරතුරු පිළිබඳ රෙගුලාසි ඇතුළුව මාධ්‍ය නිදහස යටපත් කිරීමට භාවිත කළ හැකිය.
දේශසීමා රහිත වාර්තාකරුවන් සහ මාධ්‍යවේදීන් සුරැකීමේ කමිටුව වැනි සංවිධාන ගෝලීය වශයෙන් මාධ්‍ය නිදහස නිරීක්ෂණය කිරීමට සහ ප්‍රවර්ධනය කිරීමට ක්‍රියා කරයි, මාධ්‍යවේදීන්ගේ අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් පෙනී සිටීම සහ මාධ්‍ය නිදහස උල්ලංඝනය කිරීම් ඉස්මතු කරයි.
Leo Sanjana Nethmini
First year
Faculty of Arts
