Safe Guard
Phase - 1
Session - 1
සුනාමි ව්‍යසනය වර්තමානයේදී ලෝ වෙසෙන ජනතාවගේ මෙන්ම ශ්‍රී ලංකාවාසී ජනයාගේ ද අවධානයට යොමු වී ඇති සුවිශේෂී මාතෘකාවකි .පැසිෆික් සාගරික කලාපයේ නියෝජනය කරන ජපානය, චීනය ,ඉන්දියාව, ජාවා ,සුමාත්‍රා ,බෝර්නියෝ, පිලිපීනය තායිලන්තය වැනි රටවල් සූනාමි විපතට වැඩි වශයෙන් මුහුණ දී ඇති රටවල්වල් වේ.මීට අමතරව විශේෂයෙන් ගිනිකොණ දිග හා නැගෙනහිර ආසියාතික රටවල් එම විපත හේතුවෙන් දැඩි සේ පීඩා විඳිති .ජීවිත දහස් ගණනක් මොහොතකින් විනාශ කළ අතර මිලියන දහස් ගණනක දේපල හා බරපතල පාරිසරික හානියක් සිදුකළ මෙම විපත ශ්‍රී ලංකාවාසි ජනතාවටද අලුත් අත්දැකීමක් වූයේ 2004 වර්ශයේ දෙසැම්බර් 26 දිනයෙන් පසුවය.
සුනාමි තරංග හා සුනාමි තරංගයක උපත
සුනාමි යනු ගෝලීය ප්‍රජාව මුහුණ දෙන බිහිසුණු ව්‍යසන වලින් එකකි .එහි සාමාන්‍ය අර්ථය වන්නේ උදම් තරංග හෙවත් වරාය තරංග යන්නයි.එය උදම් බලපෑමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සිදු නොවන්නකි.
සුනාමියකට බලපාන සාධක ලෙස භූමිකම්පා, යමහල් ,සාගරික නායයාම්,උල්කාපතනය න්‍යෂ්ටික පිපිරුම් වැනි සාධක බලපායි .සුනාමි තරංග ජනිත වන්නේ එවැනි සාධකවල බලපෑමෙන් සාගරික ජලය ඉහළට නැගීමෙනි.
2004 වර්ෂයේ සිදුවූ සුනාමි සංසිද්ධිය සහ එහි බලපෑම
2004 වර්ෂයේ දෙසැම්බර් 26 වන දින ඉන්දුනීසියාවේ සුමාත්‍රා දිවයිනට කිලෝමීටර් 250ක් ඔබ්බෙන් බණ්ඩා ආචෙයි දූපතෙහි හටගත් බෝ කම්පනය ලෝක ඉතිහාසයේ සුදු වූ දැවැන්තම වූ කම්පනයක් ලෙස සැලකිය හැකිය එහි බලය පරමාණු බෝම්බ 10000වඩා වැඩි බව මහාචාර්ය සී.බී දිසානායක පෙන්වා දෙයි රික්ටර් පරිමාණයෙන් 9.5ක් වූ කම්පනය අධි ශක්ති සුනාමි තරංග බිහි කිරීමට හේතු විය .ඒ සඳහා බලපානු ලැබුවේ ඉන්දියානු තැටිය හා බුරුම තැටිය එකිනෙකට මුහුණලා ගැටීමයි .සමාධ්‍යා දිවයින අසල ප්‍රදේශයේ නිරතුරුවම භූමිකම්පා සිදුවන කලාපයකි ඊට හේතුව වන්නේ තැටිතල මායිම් රාශියක් එම ප්‍රදේශය තුළ පිහිටා තිබීමයි.සුමාත්‍රා දූපත පිහිටි ප්‍රධාන භූ තැටිය වන්නේ ඉන්දු -ඕස්ට්‍රේලියානු භූ තලයයි.ඊට උතුරු දෙසින් යුරේෂියානු තැටිය පිහිටා ඇත .මෙම ප්‍රධාන තැටිතල දෙකෙන් වෙන් වූ කුඩා උප තැටි දෙකකි. එනම් ඉන්දියානු තැටිය හා බුරුම තැටියයි. ඉන්දියානු තැටිය ඉන්දු ඕස්ට්‍රේලියානු තලයෙන් බිදී ගිය උප කොටසක් වන අතර බුරුම තැටිය යුරේෂියානු තලයේ විශාල කොටසක් නියෝජනය කරයි .ඉන්දියානු භූතලය වාර්ෂිකව සෙන්ට්මීටර හයක් හෙවත් අඟල් දෙකක් පමණ ප්‍රමාණයකින් ඊසාන දෙසට ගමන් කරයි .මෙසේ චලනය වන ඉන්දියානු තැටිය 2004 වර්ෂයේ දී බුරුම තැටිය සමඟ එකිනෙකට මුහුණලා ගැටුණි .එහි ප්‍රතිඵලය වූයේ සුමාත්‍රා දූපතට බටහිර දෙසින් එනම් උතුරු අක්‍ෂාංශ 3.316හා නැගෙනහිර දේශාංශ 95.854දරන ස්ථානයේදී ප්‍රබල භූ චලනයක් සිදුවීමයි .මාධ්‍ය මුහුදු මට්ටමේ සිට 30පමණ ගැඹුරු සාගර පත්ලේ හටගත් එම භූ චලනයේදී ඉන්දියානු තැටිය බුරුම තැටිය තුළට කිඳා බසිනු ලැබීය .15m පමණ යටට කිඳා බසිනු ලැබූ ඉන්දු අවශ්‍රේණියානු තැටිය නිකෝබාර් දූපත්,අන්දමන් දූපත් හා උතුරු සුමාත්‍රාව දෙසට තල්ලු වී යාමත් සමඟ 1600පමණ දිගින් යුත් විභේද තලයක්ද නිර්මාණය විය.10පමණ පළල ඇති 5m පමණ ගැඹුර ඇති එම විභේද තලය දිගේ ඉහළට නැගි භූ තලය මත පිහිටි ජල කඳ ඉහළට විස්ථාපනය වීමෙන් සුනාමි තරංග හට ගන්නා ලදී .
සුනාමි නිසා සංචාරක හා ආර්ථික යන ක්ශේත්‍ර වලට සිදු වූ බලපෑම
විශේෂයෙන් සංචාරක කර්මාන්තය ආර්ථිකයේ සැලකිය යුතු කොටසක් වන රටවල. යටිතල පහසුකම් ක්ෂණිකව විනාශ කිරීම, දිගුකාලීන ආර්ථික පසුබෑම සහ ආරක්ෂාව කෙරෙහි බලපෑම්වලට ලක් විය. සුනාමියට මුහුණ දුන් රටවල් කිහිපයක උදාහරණ පහත දැක්වේ.
තායිලන්තය
2004 සුනාමිය තායිලන්තයේ සංචාරක කර්මාන්තයට සිදු කල බලපෑම
විශේෂයෙන් ෆුකෙට්, ඛාඕ ලක්, සහ ෆී ෆි දූපත් වැනි ජනප්‍රිය ගමනාන්තවලට දැඩි ලෙස බලපෑවේය. බොහෝ සංචාරකයින් ඇතුළුව 5,400 ක් පමණ මිය ගිය අතර තවත් දහස් ගණනක් තුවාල ලැබූහ.
ආර්ථික බලපෑම
තායිලන්තයේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයට 12% ක පමණ දායකත්වයක් සපයන සංචාරක කර්මාන්තය තියුනු ලෙස පහත වැටුණි. ෆුකෙට් හි, ක්ෂණික ප්‍රතිඵලයක් ලෙස හෝටල්වල පදිංචිය අනුපාත 80% කින් පහත වැටුණු අතර බොහෝ සංචාරකයින් ඔවුන්ගේ සංචාර අවලංගු කළහ. සංචාරක කර්මාන්තයේ සමස්ත ආදායම සැලකිය යුතු ලෙස පහත වැටුණි.
නැවත ගොඩනැගීම
යටිතල පහසුකම් යළි ගොඩනැංවීම සහ රට ආරක්ෂිත ගමනාන්තයක් ලෙස ප්‍රවර්ධනය කිරීම ඇතුළුව තායි රජය පුළුල් ප්‍රතිසාධන ප්‍රයත්නයන් දියත් කළ අතර, සංචාරක ව්‍යාපාරයට පෙර සුනාමි මට්ටමට පැමිණීමට වසර ගණනාවක් ගත විය. 2006 වන විට සංචාරකයින්ගේ සංඛ්‍යාව බොහෝ දුරට නැවත වර්ධනය වී ඇති නමුත් ආරම්භක ආර්ථික පාඩුව සැලකිය යුතු විය.
ශ්‍රී ලංකාවට සිදු වූ බලපෑම
සුනාමියෙන් දරුණු ලෙස පීඩාවට පත් වූ තවත් රටක් වන ශ්‍රී ලංකාව, එහි වෙරළබඩ ප්‍රදේශවල පුළුල් විනාශයක් දුටුවේය. සුනාමිය නිසා මිනිසුන් 35,000 කට වැඩි පිරිසක් මිය ගිය අතර ලක්ෂ ගණනක් අවතැන් විය.
ආර්ථික බලපෑම
දැනටමත් සිවිල් යුද්ධයෙන් පීඩාවට පත් වූ ශ්‍රී ලංකාවේ සංචාරක ව්‍යාපාරයට විශාල පහරක් එල්ල විය. ජනප්‍රිය සංචාරක ගමනාන්තයන් වන දකුණු සහ නැගෙනහිර වෙරළබඩ ප්‍රදේශ විශේෂයෙන් දැඩි ලෙස පීඩාවට පත් විය. හෝටල් සහ නිවාඩු නිකේතන ඇතුළු යටිතල පහසුකම් අහිමි වීම, සංචාරක පැමිණීම් සැලකිය යුතු ලෙස පහත වැටීමට හේතු විය.
නැවත ගොඩනැගීම
සංචාරක කර්මාන්තය යථා තත්ත්වයට පත් වීමට වසර කිහිපයක් ගත විය. ජාත්‍යන්තර ආධාර සහ රජයේ මුලපිරීම් සංචාරක යටිතල පහසුකම් නැවත ගොඩනැගීමට උපකාර වූ අතර 2010 වන විට සංචාරක පැමිණීම් සංඛ්‍යාව සැලකිය යුතු ලෙස වැඩි වීමට පටන් ගත්තේය. කෙසේ වෙතත්, පවතින දේශපාලන අස්ථාවරත්වය සමඟ සුනාමියේ බලපෑම සමස්ත ප්‍රතිසාධන ක්‍රියාවලිය මන්දගාමී විය.
ජපානය සැලකූ විට
භූමිකම්පාව නිසා ඇති වූ 2011 සුනාමිය ජපානයට, විශේෂයෙන් Tōhoku කලාපයට ව්‍යසනකාරී බලපෑමක් ඇති කළේය. මෙම ව්‍යසනයෙන් පුද්ගලයන් 16,000කට ආසන්න පිරිසක් මිය ගිය අතර සංචාරක පහසුකම් ඇතුළු යටිතල පහසුකම්වලට විශාල හානියක් සිදු විය.
ආර්ථික බලපෑම
ජපානයේ සංචාරක ව්‍යාපාරය, විශේෂයෙන් බලපෑමට ලක් වූ ප්‍රදේශවල තියුනු ලෙස පහත වැටුණි. සුනාමිය නිසා ඇති වූ ෆුකුෂිමා න්‍යෂ්ටික ව්‍යසනය, බිය තවත් තීව්‍ර කළ අතර, පෙර වසරට සාපේක්ෂව 2011 දී ජාත්‍යන්තර සංචාරක පැමිණීම් 28% කින් පහත වැටීමට හේතු විය.
නැවත ගොඩනැන්වීම
ජපානයේ සංචාරක කර්මාන්තය යථා තත්ත්වයට පත් වී ඇති අතර සැලකිය යුතු වර්ධනයක් අත්විඳ ඇත, විශේෂයෙන් ටෝකියෝ 2020 ඔලිම්පික් උළෙල සඳහා රට එහි ප්‍රවර්ධන උත්සාහයන් වේගවත් කිරීමෙන් පසුව (එය 2021 දක්වා ප්‍රමාද විය). 2019 වන විට ජපානය ජාත්‍යන්තර අමුත්තන් මිලියන 32 කට ආසන්න සංඛ්‍යාවක් සමඟ වාර්තාවක් පිහිටුවා ඇතත්, ටෝහෝකු කලාපයේම ප්‍රකෘතිමත් වීම මන්දගාමී විය.
ඉන්දුනීසියාව (2004 ඉන්දියානු සාගර සුනාමිය)
ක්ෂණික බලපෑම
ඉන්දුනීසියාව, විශේෂයෙන්ම අචේ පළාත, 2004 සුනාමියෙන් 170,000 කට වඩා මිය ගිය දරුණුතම බලපෑම විය. හෝටල්, නිවාඩු නිකේතන සහ අනෙකුත් සංචාරක යටිතල පහසුකම් විනාශ කිරීම මෙම විනාශයට ඇතුළත් ය.
ආර්ථික බලපෑම
ඉන්දුනීසියාවේ සංචාරක අංශය, බාලි වැනි ප්‍රදේශ හා සසඳන විට අචේ හි අඩු දියුණුවක් ඇති නමුත්, කලාපය අනාරක්ෂිත යැයි ගෝලීය වශයෙන් ඇතිවූ හේතුවෙන් තවමත් පීඩා විඳිති. සංචාරක පැමිණීමේ ක්ෂණික පහත වැටීම සැලකිය යුතු වූ අතර කලාපයේ සංචාරක ආර්ථිකය අඩපණ විය.අචේ හි සංචාරක කර්මාන්තය ප්‍රකෘතිමත් වීම මන්දගාමී වී ඇත, අර්ධ වශයෙන් පුළුල් හානිය හේතුවෙන් සහ අර්ධ වශයෙන් කලාපය ඉන්දුනීසියාවේ අනෙකුත් සංචාරක ගමනාන්තයක් තරම් ප්‍රමුඛ ස්ථානයක් නොවීය. කෙසේ වෙතත්, ඉන්දුනීසියාවේ අනෙකුත් ප්‍රදේශ සංචාරක ව්‍යාපාරයේ ප්‍රකෘතිමත් වීම සහ වර්ධනයක් අත්කර ගත් අතර, රජයේ සහ ජාත්‍යන්තර ආධාර ප්‍රයත්නයන්ගෙන් උපකාර විය.
සංචාරක ව්‍යාපාරයට සුනාමියේ බලපෑම බහුවිධ වන අතර, ක්ෂණික විනාශය, ආර්ථික පසුබෑම් සහ සංචාරක විශ්වාසය යළි ගොඩනැංවීමේ දී සහ නැවත ලබා ගැනීමේ දී දිගුකාලීන අභියෝග ඇතුළත් වේ. හානියේ ප්‍රමාණය, රට සංචාරක ව්‍යාපාරය මත යැපීම සහ ප්‍රතිසාධන ප්‍රයත්නවල සඵලතාවය අනුව ප්‍රතිසාධන ක්‍රියාවලිය වෙනස් වේ. ජපානය වැනි රටවල් ශක්තිමත් යථා තත්වයට පත්වීමක් දැකගත හකි අතර, අනෙකුත්, විශේෂයෙන් අඩු සංවර්ධිත කලාප, දිගුකාලීන පසුබෑමකට මුහුණ දී ඇත.
Leo Apsara Sandamali
